मिट्टी दी खुशबू: पंजाबी साहित दियां प्रतिनिधि औरतां

image description

राजेश चड्ढ़ा.
नारी साहित, औरतां नू मनुखता वजहों स्थापित करना अते हाशिये ते धक्की गयी औरतां दी पच्छान नू मुड़ केन्द्र विच ल्यौन दा यतन है। पंजाब दा साहित्यिक दृस सदियां तों कई प्रतिभाशाली औरतां द्वारा घड़ेया गया है। जिवें-जिवें खिते दा विकास होया, पंजाबी साहित्य विच औरतां दी भूमिका वी वधदी गयी।
अट्ठारहवीं सदी विच वारिस शाह द्वारा लिखी गई क्लासिक पंजाबी दुखांतक प्रेम कहानी ‘हीर रांझा’ दी नायिका हीर, सामाजिक नियमां दे खिलाफ प्यार अते बगावत दा इक शक्तिशाली प्रतीक है। हीर दी अपने प्यार रांझे प्रति अटूट वचनबद्धता अते अपने समय दे दमनकारी रीति-रिवाजां दे खिलाफ उस दे विरोध ने पंजाबी साहित्य विच मजबूत अते सुतंतर औरतां दे चित्रण दा मंच स्थापित कीता।
बीसवीं सदी दी सब तों प्रमुख पंजाबी लेखिका अमृता प्रीतम ने अपनी शक्तिशाली वारता अते कविता कला नाल सामाजिक उम्मीदां नू चुनौती दिती। उस दी मौलिक रचना, ‘पिंजर‘ नावेल जो कि वांड दे उथल-पुथल भरे समय ते आधारित है, उस ने उस दौर दी अराजकता विच फंसी औरतां दी दुर्दशा नूं उजागर कीता। अमृता प्रीतम दी, बदलदे समाज विच लैंगिक भूमिकावां, प्यार अते पहचान दी बेबाक खोज ने उस नूं लेखकां दी पीढ़ियां लयी प्रेरणास्रोत बनाया।
दलीप कौर टिवाना पंजाबी साहित दी इक होर प्रभावशाली शख्सियत है, जो कहानी सुनौन लयी अपनी यथार्थवादी अते मानवतावादी नज़रिये लयी जानी जांदी है। टिवाना दे नावेल, जिस विच आलोचनात्मक तौर ते प्रसिद्धि प्राप्त ‘एहो हमारा जीवन’ (एह साढी़ ज़िदगी है) शामिल है, पेण्डू पंजाब दा इक जीवंत चित्रण प्रदान करदा है अते हाशिए ते पये भाईचारेयां, खास करके औरतां नूं आवाज़ दिंदा है। उस दा काम मुसीबतां दे सामने औरतां दे लचीलेपन अते दृढ़ता नूं उजागर करदा है, जिस दी वजहों उन्हां नू बहुत सारे पुरस्कार अते मानता प्राप्त होयी है।
पंजाबी साहित्य दे आधुनिक युग ने हिम्मती अते नवीनताकारी महिला लेखिकावां दा उभार देखेया है, जो सीमावां नू धकदियां हन अते समाज विच औरतां दी भूमिका नू नवें सिरे तो परिभाषित करदियां हन।
प्रसिद्ध हीर तों लै के अज दी प्रमुख महिला लेखिकावां तक, औरतां ने पंजाबी साहितक भूमी नू घड़न विच अहम भूमिका निभाई है। अपनियां शक्तिशाली कहानियाँ अते विचार प्रेरक कवितावां राहीं इन्हां लेखिकावां ने सामाजिक नियमां नू चुनौती दिती है अते पीढी़ दर पीढी़ औरतां दे अनुभवां नू आवाज़ दिती है। इन्हां लेखिकावां दे साहित दियां प्राप्तियाँ पंजाबी साहित्य विच औरतां दे लचीलेपन अते रचनात्मकता दा प्रमाण हन। एह पंजाबी नारी साहित सिरजन औन वालियां पीढ़ियां नू सीमावां तों अग्गे वध के नवियां दिशावां दी क्षितिज खोज करन लयी प्रेरित करदा रहेगा।
-लेखक आकाशवाणी के पूर्व वरिष्ठ उद्घोषक व जाने-माने शायर हैं

One thought on “मिट्टी दी खुशबू: पंजाबी साहित दियां प्रतिनिधि औरतां

  1. प्रसिद्ध हीर तों लै के अज दी प्रमुख महिला लेखिकावां तक दी सारी जाणकारी तुसी आपदे आलेख विच बहोत वधिया तरीके नाळ दित्ती है 🙏🏻😊

Leave a Reply to अरुण 'उर्मेश' Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *